Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 6. Bölüm: İsim Değişmedi, Ruhu Değişti — Malatya’nın Hafızası

BİR İSMİN BİN YILLIK SADAKATİ

Tarih boyunca şehirler değişti. İsimleri, sahipleri, sınırları, aksanları değişti. Lakin bazı şehirler vardır ki, adıyla zamanın gövdesini yarar. Malatya işte onlardan biridir. Kimi şehirler üç asırda üç isim değiştirirken, Malatya üç bin yıldır aynı kökün gölgesinde duruyor. Hititçe “Melid”, Asur’da “Meliddu”, Roma’da “Melitene”, Araplar’da “Malatiyye”, Türkler’de “Malatya”. Hepsi aynı harfin etrafında dönen bir sadakat. Bu, sadece bir kelime kalıcılığı değil; bir hafıza tutarlılığıdır.

HER MEDENİYET BİR ANLAM YÜKLEDİ

Bu isim, her çağda başka bir mânâya büründü. Hitit için verimli topraktı, Asur için sınır karakolu. Roma için askerî üs, Bizans için kale. Abbâsî için serhat karargâhı, Selçuklu için vilâyet. Danişmentli için yurt, Osmanlı için bağlık. Her gelen gitti, ama isim gül gibi yerinde kaldı. Güzelliğinden değil sadece; kökünden ötürü. Malatya, her çağda başka bir işlev gördü ama adını değiştirecek bir iradesizlik göstermedi. Bu, kimliğin değil; karakterin meselesidir.

BİR ADA SAHİP OLMAK MI, O ADI TAŞIYABİLMEK Mİ?

Bir şehrin adı değişmezse, bu o şehrin güçlü olduğu anlamına mı gelir, yoksa unutulmuş olduğu anlamına mı? Bu sorunun cevabı Malatya’nın iki farklı yüzünde gizli: Aşağı Şehir ve Yukarı Malatya. Biri tarihiyle övünür ama unutulmuştur. Diğeri modern görünür ama ruhunu henüz inşa edememiştir. Malatya, kendi adının bile gölgesine sığınan bir şehir gibidir bazen. Çünkü isim kalmıştır, fakat ruhun kıyısında boşluklar oluşmuştur. O boşluklara geçmişin yankısı değil, geleceğin sesi gerek.

ADINI KORUMAK, HAFIZAYI KORUMAK MIDIR?

Bir ismi bin yıl taşımak kolay değil. Ama o ismin hakkını vermek daha da zor. Bugün Malatya, adını koruduğu kadar, hatırasını da koruyabiliyor mu? Arslantepe’yi sadece turistik bir ören yeri mi biliyoruz, yoksa medeniyetin doğduğu tepe olarak mı görüyoruz? “Darü’r-Rifâ” unvanını sadece nostaljiyle mi anıyoruz, yoksa şehirde saadet inşa etmeye çalışıyor muyuz?

Malatya’nın adı bugün tabelalarda, tapularda, ajans bültenlerinde yaşasa da, hakiki vatanı insanların gönlündedir. Eğer o gönüllerde Malatya, sadece bir coğrafya değil, bir ruh hâli olarak anılıyorsa; işte o zaman bu bin yıllık isim sadakatle taşınmış demektir.

FİNAL SÖZÜ

Malatya, yalnızca “değişmeyen bir isim” değil; her çağda başka bir kimliğe bürünen, ama her defasında aslına sadık kalan bir şehirdir. Kimliğini değiştirmeden yaşamak maharettir; ama her çağın içinde var olup kendini yeniden kurmak, işte o iradedir. Malatya bunu yaptı.

Adı değişmedi. Ama her harfiyle yeniden yazıldı. Her dönemde yeniden okundu. Her nesilde başka bir mana kazandı.

Ve belki de en güzeli şu:
Malatya, adını hiç değiştirmedi. Çünkü kendini hiç inkâr etmedi.

***

İLGİLİ BÖLÜMLER: 

Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 1. Bölüm: Melid’den Malatya’ya — İsmimizin Kökeni

https://www.malatyatime.com/haber/bir-isim-bin-yil-malatyanin-adinin-izinde-1-bolum-melidden-malatyaya-ismimizin-kokeni-106848

**

Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 2. Bölüm: Arslantepe’den Medeniyet Doğar

 https://www.malatyatime.com/haber/bir-isim-bin-yil-malatyanin-adinin-izinde-2-bolum-arslantepeden-medeniyet-dogar-106868

**

Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 3. Bölüm: Melitene’den Malatiyye’ye — Roma’dan Abbâsî’ye Bir Geçiş

https://www.malatyatime.com/haber/bir-isim-bin-yil-malatyanin-adinin-izinde-3-bolum-meliteneden-malatiyyeye-romadan-abbasiye-bir-gecis-106903

**

Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 4. Bölüm: Malatya’nın Türklerle Tanışması — Danişmentlilerden Selçuklulara Bir Türk Şehri

https://www.malatyatime.com/haber/bir-isim-bin-yil-malatyanin-adinin-izinde-4-bolum-malatyanin-turklerle-tanismasi-danismentlilerden-selcuklulara-bir-turk-sehri-106917

**

Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde 5. Bölüm: Aspuzu’dan Yukarıya — Malatya’nın Şehir Yeri Nasıl Değişti?

 https://www.malatyatime.com/haber/bir-isim-bin-yil-malatyanin-adinin-izinde-5-bolum-aspuzudan-yukariya-malatyanin-sehir-yeri-nasil-degisti-107064