Battalgazi'den Malatya'ya Göçün Hikâyesi - 1. Bölüm

BATTALGAZİ’DEN ASPUZU’YA – GÖÇÜN SEBEPLERİ VE SÜRECİ

Malatya…

Bugün bildiğimiz modern şehir, bir zamanlar yalnızca bağlar, bahçeler ve eski taş evlerden oluşan bir bölgeydi. Asıl Malatya, yani Battalgazi, yüzyıllar boyunca bu toprakların merkezi olmuştu.

Ancak bir gün, her şey değişti.

Battalgazi’nin kadim halkı, şehri terk edip bugünkü Malatya’nın bulunduğu bölgeye doğru göç etmeye başladı.

Peki, ama neden?

Tarihî Arka Plan: Eski Malatya ve Yeni Yerleşim Arayışı

Eski Malatya, yani bugünkü Battalgazi, uzun yıllar boyunca şehrin kalbi olmuştu. Burada büyük medreseler, camiler, kervansaraylar ve çarşılar vardı. Ancak zamanla farklı sebepler, halkı eski şehirden ayrılmaya zorladı.

Bu sebeplerin başında su kaynaklarının azalması, iklim değişiklikleri ve tarımsal verimliliğin düşmesi geliyordu.

Ancak en büyük göç dalgasını başlatan olay, 1838-39 Kışı ve Osmanlı Ordusu’nun bölgeye gelişi oldu.

Mevsimlik Göç Geleneği: Aspuzu Bağları’nın Önemi

Battalgazi halkı, yaz aylarında bugünkü Malatya’nın bulunduğu bölgeye, yani Aspuzu Bağları’na taşınırdı.

Bu göç, sıradan bir hareketlilik değildi. Bütün aileler, hayvanlarıyla, eşyalarıyla birlikte bağlara taşınır, yaz aylarını orada geçirirdi.

Aspuzu, suyu bol, havası temiz, meyve ve sebze üretimi açısından verimli bir bölgeydi. Burada üzümler yetişir, kayısı bahçeleri yeşerir, insanlar tarımla geçinirlerdi.

Kış yaklaştığında ise tekrar Battalgazi’ye dönülürdü.

Ancak 1838-39 yıllarında yaşananlar, bu geleneğin kökten değişmesine sebep oldu.

Osmanlı Ordusu’nun Gelişi ve Göçün Kalıcı Hâle Gelmesi

1838 yılında Osmanlı Ordusu, Hafız Paşa komutasında, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın isyanını bastırmak için sefere çıktı. Ordunun bir kısmı, kışı geçirmek üzere Battalgazi’ye yerleşti.

Battalgazi halkı, bu ani geliş karşısında ne yapacağını bilemedi. Çünkü bölgedeki bütün imkânlar Osmanlı askerleri için kullanılmaya başlandı.

Şehirde kıtlık baş göstermiş, halkın gıda ve su kaynakları tükenmeye başlamıştı.

Bunun üzerine halk, bu kez yalnızca yaz için değil, tamamen Aspuzu Bağları’na göç etmeye karar verdi.

Kış aylarını Aspuzu’da geçiren Battalgazi halkı, baharın gelişiyle geri döndüğünde büyük bir sürprizle karşılaştı.

Dönüş Yolunda Karşılaşılan Felaket

O sert kışın ardından Battalgazi’ye dönen halk, şehirlerinin büyük ölçüde zarar gördüğünü, su kaynaklarının eskisi gibi akmadığını ve Osmanlı askerlerinin bölgeyi terk ettiğini gördü.

Ancak artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktı.

Halk, yeniden Aspuzu Bağları’na dönmeye ve burayı yeni Malatya olarak inşa etmeye karar verdi.

Ve işte böylece, yüzlerce yıl boyunca Battalgazi’de yaşayan halk, yavaş yavaş bugünkü Malatya’ya taşınmaya başladı.

Bu göç, sadece mekânsal bir değişim değil, bir kültürel dönüşümün de başlangıcı oldu.

Ancak Aspuzu Bağları’nın altın çağı çok uzun sürmeyecekti.

Bir zamanlar yeşillikler içinde, cennet gibi bir bölge olan bu bağlar, zamanla tahrip edilecek, verimliliğini kaybedecekti.

Peki, Malatya’nın yeni merkezi olarak kurulan Aspuzu Bağları’nın altın çağı nasıl başladı ve nasıl sona erdi?

Bu yazı dizisi iki bölümden oluşmaktadır.

Devam edecek