Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 2. Bölüm: Arslantepe’den Medeniyet Doğar

BİR TEPENİN ALTINDA GÖMÜLÜ TARİH

Adı “Aslanlı Tepe”den gelen Arslantepe, yalnızca bir höyük değil; bir medeniyetin ilk taslağıdır. Malatya’nın batısında, Fırat’a 15 kilometre mesafede yer alan bu arkeolojik alan, Anadolu’nun ilk saray sisteminin, bürokrasisinin, mühürlemenin, merkezi iktidarın izlerini taşır.

Burada toprağa gömülü tarih, 6 ana tabaka, 27 kültür katı hâlinde durur. Her kat, bir devrin sesi gibidir.

Kazılarda M.Ö. 3600’lere ait bir tapınak, 3300’lere tarihlenen bir saray, iki binden fazla mühür baskısı, arsenikli bakırdan silahlar, yüksek ayaklıklı meyvelikler ve Mezopotamya tipi uzun vazolar bulunmuştur.

Bu ne demektir?
Bu, bir sistemin doğduğu yerdir. Yani sadece yaşam değil, yönetim burada başlar.

SARAY: YALNIZCA BİR BİNA DEĞİL, BİR DÜZEN

Tepenin güneybatı yamacına kurulmuş, 2600 metrekareyi bulan anıtsal yapı; mimarisi, mühürleri, koridorlardaki duvar resimleriyle yalnızca bir yönetim merkezi değil, aynı zamanda gücün ve düzenin mimarisidir.

Burası sadece bir yöneticinin konutu değil;
    •    Mülkiyetin belgelendiği,
    •    Görevlilerin kayıt tuttuğu,
    •    Malların mühürlendiği,
    •    Gücün biçimlendiği bir merkezdi.

İlk defa dinsel alan ile kamusal hizmet iç içe geçti. Yönetim, tapınak duvarlarının dışına taştı. Arslantepe’de artık yalnızca tanrılar değil, insanlar da sistem kurmaya başlamıştı.

İLK KRAL MEZARI VE KURBAN EDİLENLER

Sarayın hemen yanında, M.Ö. 2900’e tarihlenen bir mezar bulundu. İçinde büyük taş kapakla örtülmüş zengin ölü hediyeleri, arsenikli bakırdan yapılmış hançerler, gümüş kakmalı kılıçlar ve kurban edilmiş dört genç insanın cesedi…

Bu mezar, sıradan biri için olamazdı. Büyük ihtimalle bir hükümdarın ya da tanrı-krala yakın birinin yattığı, ilk aristokrat sınıfa ait defin alanıydı.

BÜROKRASİNİN BEŞİĞİ: MÜHÜRLER, KAPILAR, KAYITLAR

İdari birimler arası geçiş koridorları, baskı mühürleri, her eşyaya kazınmış damgalar… Bunlar sadece güvenlik değil, mülkiyet ve denetim sisteminin başladığını gösterir.

Bugün belge düzeni dediğimiz şey, Arslantepe’de toprak üzerine mühürle başlar. Saray, aynı zamanda bir kayıt ve hesap merkezidir. Her eşya, her mal, her alan kayıt altındadır. Ve her kayıt, iktidarın varlığına bir mühürdür.

SONSUZLUKLA TANIŞMA: İLK DEVLET AKLI

Arslantepe, Yukarı Mezopotamya’nın bir parçasıydı ama taklit değil, özgündü. Doğal kaynakları, Fırat’a yakınlığı, taşkın alanı dışında oluşu, toprağının verimi; onu sadece yaşanacak değil, yön verilecek bir yer hâline getirdi.

Yerleşim, M.Ö. 5. binyıldan Bizans’a kadar kesintisiz sürdü. Çünkü burası sadece bir barınak değildi, fikirlerin yeşerdiği, iktidarın ilk çizildiği coğrafyaydı.

Bir Sonraki Bölümde:

Melitene’den Malatiyye’ye — Roma’dan Abbasi’ye Bir Geçiş
12. Fulminata Lejyonu, El-Avâsım sınır hattı, Horasan’dan gelen Türkler… Malatya, tarih boyunca yalnızca şehir değil, sınırların anlamı oldu.

***

İlgili Yazı: 

Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 1. Bölüm: Melid’den Malatya’ya — İsmimizin Kökeni

 https://www.malatyatime.com/haber/bir-isim-bin-yil-malatyanin-adinin-izinde-1-bolum-melidden-malatyaya-ismimizin-kokeni-106848

HABER MERKEZİ-MALATYA