Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 4. Bölüm: Malatya’nın Türklerle Tanışması — Danişmentlilerden Selçuklulara Bir Türk Şehri

TÜRKLERİN GÖLGESİ ÖNCE GAZADA GÖRÜNDÜ

Malatya, 8. yüzyıldan itibaren İslam ordularının Avâsım hattı içinde gaza merkezlerinden biri hâline gelmişti. Ancak bu topraklarda Türk izinin kalıcı hâle gelişi, Araplar döneminde gaza için getirilen Horasanlı Türk akıncılarıyla başladı.

Bu Türkler, önce sınır boylarında çarpıştı, sonra oralara yerleşti. Onlar için Malatya, Bizans’a karşı bir ileri karakol değil; İslam uğruna fethedilmiş bir yurt idi.

1071 MALAZGİRT’TEN SONRA AÇILAN KAPI

1071’de Malazgirt’te Sultan Alparslan’ın kazandığı zafer yalnızca Anadolu’nun değil, Malatya’nın da kapılarını Türklere açtı. O tarihten itibaren bölge, çeşitli beylikler ve komutanlar arasında el değiştirdi.

Ancak Malatya’nın kaderini değiştiren asıl kişi, 1101 yılında burayı Bizans’tan kesin olarak alan Danişmentli Melik Muhammed Gazi oldu. Bu tarihten sonra Malatya, artık bir “serhat şehri” değil, bir Türk diyarıdır. Ve bu hüküm, o günden bu yana değişmemiştir.

DÂRÜ’R-RİFÂ: MUTLULUK YURDU

Danişmentliler döneminde Malatya, sadece bir askerî üs değil; ilim, sanat ve maneviyat merkezi olarak da öne çıktı.
Bu dönemde şehre “Dârü’r-Rifâ”, yani “mutluluk, refah ve saadet yurdu” unvanı verildi.

Bu unvan rastgele verilmemişti. Çünkü Malatya, artık Türk kültürünün, İslam’ın ve ilmin birlikte yeşerdiği bir belde olmuştu. Şehirde medreseler açılmış, ulema yerleştirilmiş, içtimai hayat yeniden inşa edilmişti.

İKLİM-İ ÜZEYR: BİR BAŞKA LAKAP, BİR BAŞKA HÜVİYET

Memlûk kaynaklarında Malatya ve çevresine bir başka unvan daha verilir: “İklîm-i Üzeyr”.

Bu ifade hem bir coğrafi tarif, hem de bir kültürel üstünlük anlamı taşır. Üzeyr Aleyhisselâm’a atıfla, ilim, hikmet ve bereketin merkezi anlamında kullanılmıştır. Çünkü Malatya, artık bir sınır hattı değil, ilim ve hikmetin hüküm sürdüğü bir diyardı.

SELÇUKLU DÜZENİ, OSMANLI DİNAMİĞİNE KÖPRÜ

Selçuklular devrinde Malatya, “Vilâyet-i Malatya” olarak resmî bir eyalet hüviyetine kavuştu. Bu idari yapı, daha sonra Osmanlı düzenine entegre edildiğinde, şehir doğrudan Dulkadiroğulları ve diğer Türkmen aşiretleriyle yoğun bir Türk nüfus kazanmıştı.

Her gelen Malatya’ya bir kimlik vermedi; Malatya, her gelene kimlik verdi.

Bir Sonraki Bölümde:

Aspuzu’dan Yukarıya: Malatya’nın Şehir Yeri Nasıl Değişti?
Osmanlı ordusunun gelişi, yazlık bağların yerleşim alanına dönüşü ve bugünkü Malatya’nın yükselişi…

İLGİLİ BÖLÜMLER: 

Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 1. Bölüm: Melid’den Malatya’ya — İsmimizin Kökeni

 https://www.malatyatime.com/haber/bir-isim-bin-yil-malatyanin-adinin-izinde-1-bolum-melidden-malatyaya-ismimizin-kokeni-106848

**

Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 2. Bölüm: Arslantepe’den Medeniyet Doğar

 https://www.malatyatime.com/haber/bir-isim-bin-yil-malatyanin-adinin-izinde-2-bolum-arslantepeden-medeniyet-dogar-106868

**

Bir İsim, Bin Yıl: Malatya’nın Adının İzinde / 3. Bölüm: Melitene’den Malatiyye’ye — Roma’dan Abbâsî’ye Bir Geçiş

 https://www.malatyatime.com/haber/bir-isim-bin-yil-malatyanin-adinin-izinde-3-bolum-meliteneden-malatiyyeye-romadan-abbasiye-bir-gecis-106903