Büyük İskender Geldi, Persler Gitti: Malatya’nın Değişen Yüzü

PERSLERİN MALATYA’DAKİ HAKİMİYETİ

M.Ö. 6. yüzyılın sonlarında Persler, Med İmparatorluğu’nu yıkarak Anadolu’da büyük bir güç haline geldi.

Pers Kralı I. Dareios (Daryus) yönetiminde, imparatorluk daha düzenli bir yönetime kavuştu.

Dareios, Pers İmparatorluğu’nu 23 büyük satraplığa böldü ve Malatya, Kapadokya Satraplığı’na bağlandı.

Bu dönemde, Malatya önemli bir ticaret ve ulaşım noktası haline geldi.

Ancak, Persler bu bölgede kalıcı bir iz bırakmadı.

Med ve Pers dönemine ait Malatya’da anıtsal bir eser bulunmaması, onların buradaki yönetiminin daha çok askeri ve ekonomik temelli olduğunu gösteriyor.

Ancak Malatya’yı Perslerden alacak kişi, dünya tarihine damga vurmaya hazırlanan bir isimdi…

BÜYÜK İSKENDER’İN GELİŞİ VE HELENİSTİK ETKİ

M.Ö. 334’te Büyük İskender, Anadolu’yu fethetmeye başladı.

İlk olarak Perslerle savaşıp onları yenilgiye uğrattı ve Anadolu’da ilerledi.

M.Ö. 4. yüzyılın sonlarında, Malatya ve çevresi İskender’in ordularının kontrolüne geçti.

Ancak İskender, Perslerin yönetim sistemine doğrudan müdahale etmedi.

Satraplık sistemi devam etti, ancak bu kez Helen kültürü yayılmaya başladı.

Malatya, doğudan batıya ticaret yolları üzerinde olduğu için Helen etkisi burada da görüldü.

Ancak Büyük İskender’in ani ölümü, imparatorluğu parçalanmaya sürükledi.

Ve Malatya yeni savaşlara sahne oldu.

MALATYA ÜZERİNDEKİ MÜCADELE: KOMUTANLAR VE KRALLARIN SAVAŞI

İskender’in ölümünden sonra, imparatorluk generalleri arasında bölüşüldü.

Malatya bölgesine ilk olarak İskender’in Kapadokya satrabı Eumenes sahip çıktı.

Ancak M.Ö. 315’te Eumenes, Antigonos’un ordularına yenildi.

M.Ö. 312’de Babil Satrapı Selevkos, Antigonos’u yenerek İran, Irak ve Güney Anadolu’yu ele geçirdi.

Böylece, Malatya Selevkos İmparatorluğu’nun kontrolüne geçti.

Ama bu egemenlik uzun sürmeyecekti.

SELEVKİDLERİN KISA HAKİMİYETİ VE HALKIN İSYANI

M.Ö. 281’de Selevkos, rakibi Lisimakhos’u yenerek Malatya üzerindeki hakimiyetini pekiştirdi.

Ancak Malatya halkı, Selevkos yönetiminden memnun değildi.

M.Ö. 280’de büyük bir halk ayaklanması başladı ve Selevkos güçleri Malatya’dan çekilmek zorunda kaldı.

Bu boşluğu, Kapadokya Krallığı doldurdu ve Malatya’ya hakim oldu.

Kapadokya yönetimi, Selevkoslarla diplomatik ilişkiler geliştirerek bölgede denge sağlamaya çalıştı.

Ancak bu denge de uzun sürmeyecekti…

PONTUS KRALLIĞI VE MALATYA’NIN YENİ SAHİBİ

M.Ö. 212’de Kapadokya Krallığı, bugünkü Harput yöresinde güçlenen Sofen Prensleri’ne boyun eğmek zorunda kaldı.

Bu süreçte Malatya, tekrar Selevkosların kontrolüne girdi.

Ancak Malatya halkı, bu yönetimden de hoşnut olmadı.

M.Ö. 170’te kuzeydeki Pontus Kralı Farmekes’in korumasına sığınarak Selevkoslara karşı bir hamle yaptı.

Bu hamle, Malatya’nın uzun yıllar Pontus Krallığı’nın yönetimi altında kalmasına neden oldu.

Ancak Pontus Kralı VI. Mitridates, M.Ö. 63’te Roma ordularına yenildi.

Ve Malatya Roma İmparatorluğu’nun egemenliğine girdi.

MALATYA: PERSLERDEN ROMALILARA UZANAN BİR GEÇİT ŞEHRİ

Malatya, Perslerden Helenlere, Pontus Krallığı’ndan Roma’ya kadar sürekli el değiştiren bir şehir oldu.

Ticaret yolları üzerindeki konumu, her medeniyetin buraya sahip olmak istemesine neden oldu.

Ancak Malatya’nın kaderi yalnızca savaşlarla değil, kültürel dönüşümlerle de şekillendi.
•Persler döneminde ticaret ve ulaşım merkezi oldu.
•Büyük İskender’in gelişiyle Helenistik kültürle tanıştı.
•Selevkoslar ve Kapadokya Krallığı döneminde siyasi mücadelelere sahne oldu.
•Pontus Krallığı ve Roma döneminde Doğu ile Batı arasında bir köprü haline geldi.

Ve bu değişimler, Malatya’nın tarihte her zaman önemli bir merkez olarak kalmasını sağladı.

Ancak asıl soru şu:

Bu büyük tarihî miras, bugün ne kadar biliniyor ve korunuyor?

Son