Malatya'nın Saklı İsmi: Tarih Boyunca Bu Şehre Ne Dediler?

BİR ŞEHRİN İSMİNDE SAKLI TARİH

Bazı şehirler vardır ki, isimleri bile bir tarih kitabı gibidir.

Malatya da o şehirlerden biridir.

Binlerce yıl boyunca farklı imparatorluklara, krallıklara ve uygarlıklara ev sahipliği yapan bu şehir, her dönem farklı bir isimle anıldı.

Peki, Malatya’nın gerçek adı neydi?

Melita mıydı? Melid mi? Maldiya mı?

Yoksa bugün kullandığımız “Malatya” ismi binlerce yıllık bir dönüşümün ürünü müydü?

Hititlerden Romalılara, Asurlardan Osmanlılara kadar bu kadim şehre hangi isimlerin verildiğini ve bu isimlerin ardındaki anlamları keşfedelim.

⸻

İLK KAYITLAR: MALATYA’NIN EN ESKİ ADI

Malatya’nın adı ilk kez Kültepe tabletlerinde ortaya çıkar.

Bu eski Asur ticaret kolonisi kayıtlarında “Melita” adıyla anılır.

Hititler döneminde ise şehir “Maldia” olarak geçer.

Ancak Malatya isminin kökeni konusunda en güçlü teori, Hititçe “Melid” kelimesinden türediğidir.

Bu kelime, “bal” anlamına gelir.

Yani Malatya, bereketli toprakları ve zengin tarımıyla “bal gibi tatlı” bir şehir olarak anılmış olabilir.

⸻

MEDENİYETLERİN MALATYA’YA VERDİĞİ İSİMLER

Malatya, sadece bir şehir değil, Anadolu ve Mezopotamya arasındaki en önemli geçitlerden biriydi.

Bu yüzden her medeniyet, bu şehre farklı bir isim verdi:
    •    Hititler: Maldia
    •    Asurlar: Meliddu, Melide, Melid, Milid, Milidia
    •    Urartular: Melitea
    •    Yunan ve Roma kaynakları: Melitene
    •    Araplar: Malatiyye

Bu farklı isimlerin ortak noktası neydi?

Hepsi, Malatya’nın bir ticaret merkezi, bir geçit noktası ve bir yönetim merkezi olduğunu gösteriyordu.

⸻

ROMALILARIN VE BİZANSLILARIN MELİTENE’Sİ

Romalılar, Anadolu’nun doğusundaki en önemli askeri merkezlerden birini Malatya’da kurdu.

O dönemde şehre “Melitene” adı verildi.

Romalılar, Malatya’nın stratejik önemini fark etmiş ve burayı büyük bir askeri üs ve eyalet merkezi haline getirmişti.

Bu dönemde inşa edilen Roma surları, Bizans İmparatorluğu döneminde de kullanılmaya devam etti.

Bizans, Romalıların bıraktığı mirası devraldı ve Malatya’yı doğu sınırlarını koruyan bir kalkan olarak gördü.

Ancak bu durum uzun sürmedi…

⸻

ARAPLAR VE TÜRKLER MALATYA’YA NE İSİM VERDİ?
    7.    yüzyılda Araplar, Malatya’yı fethetti.

İslam orduları ile Bizans arasında sürekli el değiştiren şehir, “Malatiyye” adıyla anılmaya başlandı.

Abbasiler döneminde Malatya, Bizans’a karşı yapılan seferlerin en önemli hareket üslerinden biri oldu.

Bu dönemde Arap ve Türk nüfusu artmaya başladı.

Ve en önemli değişim…

Malatya, artık Türklerin yönetimine giriyordu.
    11.    yüzyılda Danişmentliler Malatya’yı fethetti ve burayı Türklerin kalıcı bir yurdu haline getirdi.

Osmanlı dönemine gelindiğinde ise Malatya, bugünkü adını koruyarak bir Osmanlı sancağı haline geldi.

Türkler, Malatya’nın adını değiştirmedi.

Binlerce yıllık isim, bugün hâlâ yaşamaya devam ediyor.

⸻

MALATYA: TARİHİN SAKLI ŞEHRİ

Bugün Malatya’nın sokaklarında yürüyen biri, bu toprakların Hititler, Romalılar, Araplar ve Osmanlılar tarafından yönetildiğini ne kadar hissediyor?

Bu şehir, sadece bir şehir değil…

Binlerce yıl boyunca farklı isimlerle anılmış ama kimliğini asla kaybetmemiş bir tarih kitabı.

Ve o isimler hâlâ bu toprakların altında, taşların arasında, eski surlarda ve mezar taşlarında saklı.

Melita mı, Melid mi, Maldiya mı?

Tarih boyunca her medeniyet bir isim verdi.

Ama biz onu Malatya olarak bildik.

Ve tarih burada bitmedi…

Son