Malatya’nın Unutulmuş Mahalleleri ve Kaybolan Kültürel Mirası

BİR ZAMANLAR MALATYA: MAHALLELERİN RUHU

Malatya, sadece kayısısıyla, tarihiyle veya ticaretiyle değil; mahalle kültürüyle de özel bir şehir… Fakat son yıllarda Malatya’nın eski mahalleleri bir bir kayboluyor, yerini isimsiz sokaklar, betonlaşmış binalar ve ruhsuz yerleşim yerleri alıyor.

Eskiden her mahallenin bir karakteri vardı. Komşular bir ailenin fertleri gibi birbirine bağlıydı. Çocuklar aynı avluda oynar, kapılar kilitlenmez, sokaklarda akşam ezanına kadar top koşturulurdu. Ancak şimdi Malatya’nın o sıcak mahalle ruhu hızla kayboluyor.

Peki, hangi mahalleler yok oldu? Hangileri dönüşüm kurbanı oldu? Ve en önemlisi, Malatya’nın eski mahalle kültürü nasıl geri kazanılabilir?

BATTALGAZİ’NİN KAYBOLAN SOKAKLARI

Malatya’nın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Battalgazi, tarihi yapılarıyla olduğu kadar, mahalle dokusuyla da ön plandaydı. Ancak bugün, birçoğu ya terk edilmiş ya da yeni yapılan projelerle kimliksizleştirilmiş durumda.

Eskiden Arapgir’den, Darende’den ve çevre köylerden Malatya merkeze gelenler, Battalgazi’nin dar sokaklarında alışveriş yapar, camilerde dinlenir, çeşmelerden kana kana su içerdi. Bugün ise eski Malatya dediğimiz bu bölgede tarihi evlerin yerini düzensiz yapılar almış durumda.

Bir zamanlar insanların sabah namazı sonrası kahvehanelerde buluştuğu, çırakların esnaf dükkanlarında yetiştiği sokaklar artık bomboş. Esnaf çırak bulamıyor, mahalle kültürü apartman dairelerine sıkışmış durumda.

TAŞHORAN’DAN GERİYE NE KALDI?

Taşhoran, Malatya’nın en eski mahallelerinden biriydi. Sadece Ermeni cemaati için değil, Malatyalılar için de önemli bir yerdi. Burada Müslüman ve Ermeni komşuların iç içe yaşadığı, dostlukların yıllarca sürdüğü bilinir.

Bugün, Taşhoran’ın ruhu yok olmuş durumda. Eski taş evlerin büyük bir kısmı yıkıldı, yerine ruhsuz apartmanlar inşa edildi. Mahallenin kimliği tamamen değişti. Oysa ki, bu bölge tarihi miras olarak korunabilirdi.

Şimdi soruyoruz: Malatya’nın tarihi mirasını koruyamazsak, geleceğe ne bırakabiliriz?

KÜLTÜREL MİRAS NASIL KORUNUR?

Bugün Malatya’nın mahalleleri sadece fiziksel olarak değil, sosyolojik olarak da dönüşüme uğruyor. Ancak bazı şehirler, eski mahalle dokusunu koruyarak turizme kazandırıyor. Peki, Malatya için bu mümkün mü?

İşte bazı öneriler:

• Tarihi mahallelerde koruma alanları oluşturulmalı: Betonarme yapılaşmanın önüne geçilmeli, restorasyon teşvik edilmeli.

• Eski mahalle kültürü canlandırılmalı: Mahalle etkinlikleri, sokak festivalleri, geleneksel esnaf çarşıları gibi projeler geliştirilmeli.

• Yerel yönetimler, tarihi evlere sahip çıkmalı: Kaybolmaya yüz tutmuş sokaklar, butik otellere, sanat atölyelerine, kültürel mekânlara dönüştürülebilir.

Malatya’nın kaybolan mahalleleri, sadece şehirleşmenin getirdiği bir sonuç değil; aynı zamanda unutulmuş bir mirasın acı hikayesi.

MALATYA KÜLTÜRÜ YAŞAYACAK MI?

Bugün hala birkaç eski mahallede, eski Malatya’nın izlerini görmek mümkün. Ancak bu izlerin silinmesi, sadece bir zaman meselesi… Eğer Malatya, kendine has mahalle dokusunu, kültürünü, esnaflarını, sokaklarını koruyamazsa; gelecek nesiller için sıradan bir şehir haline gelebilir.