SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNDA SON GELİŞMELER?

- Sosyal Güvenlik Kapsamı altında  2013 yılında bir çok şeye imza atıldı. 2013 yılı adeta reformlar yılı oldu. Bu reformlardan bir taneside malulen emekli olmak isteyen hastalar için geçerli olacak.

Maluliyet Tespit Yönetmeliği değişiyor.

Bunu daha iyi anlamak için bir örnek vermek gerekirse; Mevcut sistemde, diyaliz hastası olup da malulen emekli olanlar, böbrek nakli olunca ‘malullük durumu' ortadan kalkmış sayılıyordu.  Nakil listesine girmeyen diyaliz hastalarının büyük çoğunluğu, sadece ‘emeklilik korkusu' yüzünden diyaliz makinasına bağlı bir hayat sürmeyi seçiyordu… 

2- Sosyal Güvenlik Kurumu'na kimler borçlanabilir ve nasıl bir işlem takibi söz konusu?

- Borçlanma kapsamındaki yurtdışı sürelerini belgeleyen her Türk vatandaşı boçlanabilir.

Yurtdışı Borçlanma Talep Dilekçesi, Sosyal Güvenlik Kurumunun www.sgk.gov.tr  Internet adresinde bulunan “Yurtdışı/Form ve Dilekçeler” bölümünden indirilebilir.

3- Yurtdışında yaşayan herkes borçlanarak emekli olabilir mi?

Borçlanmak ne demek, emekli maaşı almak ne demektir?

Yani emekli maaşı almak için sadece borçlanıp primleri yatırmak yeterli mi yoksa, emekli maaşı talebi için ayrı bir işlem gerekir mi?

a) Yukarıda belirttiğim gibi, Borçlanma kapsamındaki yurtdışı sürelerini belgeleyen her Türk vatandaşı boçlanabilir. Ayrıca,  ülkemizin 22 ülkeyle yapmış olduğu sosyal güvenlik sözleşmelerine göre Türk veya yabancı ülke vatandaşı olmanıza bakmaksızın emeklilik ve hastalık yönüyle  eşit işlem yapılmak zorundadır.

b) Vatandaşlarımızın yurtdışında geçirdikleri süreleri belgelemek suretiyle, bu süreler karşılığında hesaplanacak miktarda primin Türk Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) isteğe bağlı olarak ödenmesine Yurtdışı Borçlanması denir.

c) Kişinin emekli olabilmesi için 3 koşulun eş zamanlı yerine getirilmesi gerekmektedir:

Sigortalılık süresi (20-25 yıl arasında değişebilir)

Yaş (Yaş koşulunun hiç bulunmadığı durumdan 65 yaşa kadar değişebilir)

Prim ödeme gün sayısı (3600-9000 gün arasında değişebilir)

Yukarıdaki 3 şartla ilgili kriterlerin belirlenmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır: 

Türkiye'de sigorta başlangıcı var mı?

Varsa ne zaman?

Kadın mı/ Erkek mi?

Talep tarihinde kişi kaç yaşındadır? 

4- Emeklilik primleri neden her 6 ayda bir artıyor, erken borçlanmanın faydaları nelerdir?

- Prim artışı olabilir, bu uygulama tamamen ortadan kaldırılabilir. Nitekim, dünyada yurtdışında bulunan vatandaşlarına, yurtdışı borçlanma hakkı vererek, emekli eden tek ülkeyiz. Erken borçlanmanın her halukarda faydası vardır. Zira verilmiş hak geri alınamaz. 

5- Mavi kartlılar borçlanarak emekli olabilmek için kadın veya erkek en az 18 yaşından sonra kaç yıl Türk vatandaşlığı sürelerine ihtiyaç duyuyor?

- Örnekle açıklayacak olursak, Avrupalı Türkler çalışma, işsizlik, ikamet (ev kadını) sürelerinde Türk vatandaşı veya çifte vatandaş idiler. Borçlanma başvurusunda bulunup bedelini ödedikten sonra yabancı ülke vatandaşlığına geçmiş iseler aylık başvurusunda bulundukları sırada yabancı ülke vatandaşı olmaları, aylık başvurusuna engel olmayacaktır.

Veya borçlandılar, bedelini ödediler ve aylık almaya başladıktan bir süre sonra yabancı ülke vatandaşı olsalar dahi, aylıklarının devam etmemesi yönünde bir engel teşkil etmeyecektir.

Yeni uygulamada  yabancı ülke vatandaşlığına geçen Avrupalı Türklerin mağduriyetini önleyecek bir düzenleme yapılmıştır.

6- Bu yasanın sizce kalkma ihtimali var mı?

- Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın artık oy kullanabileceğini düşünürsek, bu yasa kalkmaz ancak prim artışı kaçınılmaz olacaktır. 

7- Bu emeklilik ve borçlanma işlemleri adeta bir rant sektörü haline dönüştü.

Vatandaşlar işlemlerini kimlere veya nasıl takip ettirmeliler? 

- Bu işin cılkı çıktı dersek yerindedir. Sırf para kazanmak adına vatandaş kandırılmakta.

Her avukat bu işin ehli değildir. Sosyal Güvenlik alanının bilirkişisi yine bir Sosyal Güvenlik uzmanıdır. Elbette bu konuda uzmanlaşmış avukatlar da vardır ancak bu durum daha çok istisnai bir durumdur. Bizim de bu noktada sürekli istişare içinde olduğumuz Sosyal Güvenlik uzmanları vardır. Avukatlar daha ziyade dava yönüyle katılımcıdır. 

8- Yaş ve prim gün sayının borçlanarak emekli olmasında vatandaşlara faydaları nelerdir?

Yaşı normal borçlanarak emeklilik seviyesine gelmiş bir vatandaşımızın en az borçlanma miktarı ne kadardır?

- Yurtdışı, askerlik ve doğum borçlanmasında borçlanma tutarı, başvuru tarihinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 82. maddesinde belirtilen prime esas asgari ve azami günlük kazanç arasında seçilecek günlük kazancın % 32'si borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilen miktara göre belirlenecek.

Bu prime esas kazanç, asgari ücret olacak.

Buna göre 01.01.2013-30.06.2013 tarihleri arasındaki dönem için prime esas günlük borçlanma asgari kazanç tutarı 978,75 TL baz alınarak 32,63 TL oldu. 

Bu rakamın % 32'si ise 10,44 TL yapıyor. 

Azami tutar ise 10,44 TL'nin 6,5 katı olan 67,86 TL.

Bu durumda günlük borçlanma tutarı 2013 yılının ilk 6 aylık dönemi için asgari 10,44 TL, azami 67,86 TL. 

9- Bazı yetkililer, vatandasların 4a kapsamından emekli olmak için Türkiye'de SSK girişi yapmlarının yanlış olduğunu ileri sürmekte ve insanlara verilen bu bilgilerin yanlış olduğunu beyan etmekteler.

Bu ne kadar doğrudur? 

- Yurt dışı borçlanması yaparak SSK (4/a) şartlarında(1) emekli olmak için üç koşul gereklidir. Bunlardan birincisi; sigortalılık süresi, ikincisi; belirli bir yaş şartına sahip olma, üçüncüsü ise; prim ödeme gün sayısıdır. Bu üç koşulun birlikte yerine getirilmesi halinde, 4/a şartlarında emekli olunabilmektedir.

SGK, borçlanma aylığında (örnek) Almanya'da ilk çalışmaya başlanılan tarihi, sigorta başlangıç tarihi olarak dikkate almamakta ve yurt dışı borçlanması yapacak kişinin emeklilik yaşını borçlanma yaptığı süre kadar geriye götürmek suretiyle(2) tespit etmektedir.

Bu üç şarta göre, borçlanma yapacak kişinin sigortalılık başlangıcı ne kadar daha erken bir tarih olursa, emeklilik yaşı daha düşük ve prim ödeme gün sayısı daha az olmaktadır.

Borçlanma aylığında SGK yetkililerinin  (örnek) Almanya'daki ilk çalışmaya başlanılan tarihi ilk işe giriş tarihi olarak kabul etmemeleri, SGK'nın kendi iç yasal ve genelgesindeki mevzuatı gereğidir.

Ancak, Almanya ile Türkiye arasında imzalanan ve 1 Nisan 1987 tarihinde yürürlüğe giren Türk Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesi'ne ek sözleşmenin 29/4. maddesinde; “Bir kimsenin Türk sigorta girişinden önce bir Alman rant sigortasına girmiş bulunması halinde, Alman Rant Sigortasına girişi, Türk sigortasına giriş olarak kabul edilir.” hükmü bulunmaktadır.

İşte bu Sözleşme hükmü gereği, binlerce gurbetçimiz borçlanma aylığında Almanya'daki ilk işe girişin Türkiye'de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmemesiyle ilgili SGK'nın yaptığı uygulamayı, iş mahkemelerine götürmüşler ve SGK aleyhine dava açmışlardır.

Dava açanlar arasında mahkemeyi kaybeden hiç yok gibidir. 

Av.Özlem Ağca / [email protected]