Dövize Ne Oluyor?

 

2018 yılında döviz kurlarında aşırı oynamalar ekonomide çarkların dönmesine engel olmaktadır. En önemli engellerin başında

• İthalata dayalı yüksek enerji maliyetleri; 2012 yılında petrol varil fiyatının 100 dolara çıkması ile 60 Milyar Dolar olan enerji maliyetimiz, 2016 yılında petrol fiyatları 30 dolara düşmesi ile 27,2 Milyar dolar düşmüş, 2017 de tekrar yükselişe geçerek 37,2 Milyar dolar olmuş, bu yılda petrol varil fiyatları 60 dolardan 80 dolara çıkarak enerji faturamız her geçen gün artmaktadır (45 Milyar Dolar civarında olması beklenilmektedir.).
• Hükümetimizin son yıllarda almış olduğu kararlarla yerli üretimin desteklenmesi ile İhraç ettiğimiz ürünlerde %80 civarında olan ithal girdi %70 seviyelerine gerilemiş olmasına rağmen yeterli olmaması,
• Geçen yıl 233,8 Milyar Dolar ithalata karşılık 157 Milyar Dolar ihracat yapılmışız. Bu 157 Milyar dolarım sadece %30 u civarında yerli katkımız olduğunu göz önüne aldığımızda üretimimiz 47 Milyar Dolar civarında kalmaktadır ki bu da ancak enerji ithalatımıza karşılık gelmektedir.
• Ticari faaliyetlerde piyasada kullanılan tarımsal ve hayvansal ürünler, ara dayanıklı tüketim mal ve ürünlerin daha çok ithal ürünlere dayalı olması,
• Köprü, Tünel, Otoyol, Havalimanı ve Şehir hastaneleri gibi Yap işlet devret projelerin finansmanında yüklenici firmaların yabancı para ile borçlanması,
• Devletin Yap İşlet Devret projelerinde yüklenici firmalarla yapmış olduğu 25 yıl gibi uzun süreyle döviz bazında hizmet alım garantileri vermiş olması,
• Yurt içinde sanayi ve gayrimenkul yatırım finansmanlarının yabancı para ile yapılması,
• Cari açığın finansmanının dış borca dayalı olması, (Türkiye'nin geçen yıl cari açığı 47,4 milyar dolar olarak gerçekleşirken, 2013-2017 dönemini kapsayan 5 yılda bu rakam yaklaşık 220 milyar dolara ulaşmış.)
• Dış borcun döndürülmesi için tekrar dış borca ihtiyaç duyulması,

Gibi nedenle aşırı yabancı paraya ihtiyaç duyulması ve bunun yanına siyasi risklerin de eklenmesi döviz üzerinde aşırı oynaklığa sebebiyet vermektedir.

 Hükümetimizin ve merkez bankasının para piyasaları üzerinde yapmış olduğu düzenlemeler bu temel sorunların çözümüne ve enflasyonla mücadele için tek başına yeterli olması mümkün değildir.

 Ülke olarak tarımda, hayvancılıkta, enerji kaynaklarında ve ihtiyaç duyduğumuz malların üretiminde kendi kendimize yeterli olmak için projeler geliştirmeliyiz. Bu alanlarda faaliyet gösteren girişimcileri dış dünyanın üretim maliyetleri ile rekabet edecek desteklemelerle Türk Lirası ekonomisine dönmeliyiz.

 Yılbaşından bu yana dövizde yaşanan yükselişle; dövizle yatırım yapan firmaların borç yükünü ciddi biçimde artırmıştır. Firmalar finansmanda bulmada sıkıntı yaşamasalar bile meydana gelen yük firmaların 4-5 yıllık karlarına karşılık gelmektedir ki önümüzdeki yıllarda devletimizin toplayacağı kurumsal vergi gelirlerinde önemli azalmalara sebebiyet verecektir.

 Asıl problemler finansman bulmada sıkıntıya düşecek firmaları ayakta tutacak (Dönen ticari çarkların durmaması ve işsizliği artırmamak için) politikaların geliştirilmesi burada önem arz etmektedir.

 1980 öncesi sanayiciye makine ve teçhizat alımları için verilen kur garantisi teşviklerinin 1979 yılına gelindiğinde hazine tarafından karşılanmaması sonucu kur garantisi teşvikleri iptal edilmişti. Şirketler bu beklenmedik kararla döviz maliyetlerinin artması sonucu finansman dar boğazına girmiş, bu süreçte şirketler finansman bulmak için tahvil çıkararak bankerler aracılığı ile nakit aramaları, bu sırada enerji ve diğer ihtiyaçların ithalatı için ülkedeki döviz sıkıntı ile 24 Ocak 1980 kararlarının alınması, banker krizine kadar varan süreçlerin yaşanması ve daha sonraki yıllarda kur garantisi verdikleri şirketleri döviz fiyatlarının artması sonucu meydana gelen dar boğazdan çıkarmak için Türkiye Sanayi Kalkınma Bankası ve Devlet Yatırım Bankaları ile şirketlere kredi açarak veya şirketlere geçici süre ortak olarak fabrikaların kapanmasına engel olunmuştur. Bu sayede hem üretim devam etmiş, hem çalışanlar işlerine devam etmiş oldu. Hemde devlet çalışanlardan gelir vergisi elde etmiş oldu. Geçtiğimiz yıl bu tür destekler Sabri Özel markasına verilmiş olsaydı bugün ticari hayattan çekilmiş olmazdı. Çalışanlar işsiz, devletten vergiden mahrum kalmazdı.   

 7 Haziran 2015 seçimleri öncesi yazımda önümüzdeki dönemde yapılması gereken hususları aşağıdaki gibi sıralamıştım. Bugün yine sıralamakta fayda görmekteyim.

 Ekonomi ve Maliye ile İlgili Hususlar

• Kamu Kaynaklarının etkin kullanımı (Kayıt Dışılık, Yanlış Özelleştirme, ihale ve rant düzeni,)
• Sürdürülebilir bir büyüme için politikaların oluşturulması,
• Kamunun ve Özel sektörün oluşturduğu Dış ve İç Borçların düşürülmesi yönelik politikalar
• Dış Ticaret dengesinin kurulması, cari açığın önüne geçecek kalkınma politikaları,
• Tarım ve Hayvancılıkta yaşanan üretim yetersizliği gıda fiyatlarının artmasına sebep olmaktadır. Tarım ve Hayvancılıkta ülke ihtiyaçlarımızı karşılayacak ve çiftçimizin üretim artışını destekleyecek politikaların ortaya konulması,
• Gelir Dağılımında sosyal adaletin sağlanması,
• Emekli maaşları yıllar içersinde erimektedir. Ülke büyümesinden emeklilerin pay alması sağlaması,
• Emek yoğun sektörler yerine tasarıma dönük sektörlerin gelişimine destek vermek
• Enerji Yatırımlarında; Ulusal Doğal Kaynaklarımızı (Su, Rüzgar, Güneş, Jeotermal ve Biyokütle Enerjileri) etkin kullanılması
• Yabancı Sermayede uzun vadeli yatırımların ülkemize kazandırılması ve kısa vadeli rant için giren kaynağın engellenmesi
• Sanayi - Üniversite işbirliğinin desteklenmesi, teşvikler ve öncelikli sanayi sektörlerin belirlenmesi
• Kritik teknoloji alanları olan bilişim, savunma, elektronik, bor ve benzeri konularda kendi ulusal araştırma laboratuarlarımızın olması
• AR-GE, Teknoloji, İnovasyon, Eğitim,Teşvikler, istihdam hedefli üretim politikası
• Dünya pazarlarında rekabet eden girişimcilik teşvik edilmeli,
• İş/İşçi güvenliği ve ILO sözleşmeleri kapsamında Sendikal çalışmaların yapılması,
• Yolsuzlukla Mücadele (şeffaflık, nereden buldun yasası, hesap verebilirlik)
• Adalesiz olan aşırı dolaylı vergiler yerine kabul edilebilir, adil vergi oranları,
• Siyasetin etkisinden arınmış Bağımsız Denetim, özerk kurumlar
• Bütçe üzerinde Sayıştay denetiminin etkin yapılması

 Çevre ve Sağlık ile İlgili Hususlar

• Toplumsal maliyetler (Yatırım, işletim, söküm ve işletim sırasında tesislerin çevreye ve canlı sağlığına verdiği zararlarda) göz önüne alınarak yatırımların planlanması,
• Gıda Güvenliğinin sağlanması, tarımda kullanılan tohumların Avrupa standartlarında olması,
• Doğal afetler karşı önlemlerin alınması ve toplum bilinçlendirilmeli,
• Hasta hakları, koruyucu önlemler, kalite sorunları, katkı payı, Sosyal Güvenlik Kurumlarından sağlık hizmetlerinin herkesin eşit faydalanması (Vekillerle aynı sağlık haklarının sağlanmamalı)
• Çarpık kentleşme, trafik ve altyapı sorunları

 Eğitim ile İlgili Hususlar

• Okul öncesi eğitimin zorunlu hale getirilmesi, niteliğin arttırılması
• Öğretim kurumlarımızda; bilimsel eğitimin niteliğinin artırılmadır. Liseden başarılı diye diploma verdiğimiz yüzbinlerce gencimiz üniversite giriş sınavlarında matematik ve fen sorularının 1 tanesine dahi cevap verememektedir.
• Meslek liselerinde ve Üniversitelerde verilen mesleki eğitimin gelişmiş ülkelerdeki standartlarda verilmesi, uluslar arası alanda rekabet içinde şarttır.
• Üniversitelerin özerkleşmesi, bilimsel gücünü arttırılması
• Bilgi toplumu için yaşam boyu öğrenimin planlanması,
• Öğretmenlerin kendilerini geliştirmelerine imkan sağlayacak politikalar oluşturmak. Öğretmenleri ekonomik sorunlarının iyileştirilmesi, atanma konularında adaletli politikaların oluşturulması,
• Bilginin çoğaltılması teknoloji ile mümkün. Öğrenmeyi öğreten bir eğitim sisteminin sağlanması,

Hukuk ile ilgili Hususlar

• Toplumun hemen hemen bütün kesimlerinin rahatsız olduğu 1982 Anayasasının yerine Demokratik, Katılımcı bir Anayasanın, Siyasi partilerimizce hazırlanması,
• Tam bağımsız, tarafsız ve adil yargılamanın sağlanması,
• Yasaların etkin uygulanması,
• Yargılamanın en kısa zamanda sonuçlandırmasını ilke edinecek adil yargı sisteminin kurulması

Toplumsal ve Bireysel haklar ile İlgili Hususunda

• Düşünce, ifade ve iletişim özgürlüğünün sağlanması,
• Sivil Toplum örgütlenmesi ve gelişiminin desteklenmesi,
• Çalışma hakları, kıdem tazminatı, sendikal haklar, toplu iş sözleşmeleri, taşeron işçiler konularında çalışma barışının sağlanması,
• İşçi sağlığı ve İş güvenliği
• Sanat, Kültürlerin yaygınlaştırılması ve halkın sanata yönelmesine olanaklar sağlanması,
• Sağlıklı toplum için, halkın spora olan ilgisini artırmak ve spor eğitimine önem vermek,
• Kadın Hakları
• Engelli Hakları
• Kişisel bilgilere, özel hayata saygı gösterilmeli,
• Toplantı ve gösteri hakkı (Kanunda var olmasına karşın, kısıtlayıcı dayatmalar)
• Alevi ve Azınlık hakları,

Güvenlik ile ilgili Hususlar

• Kürt sorunu olası bölünme tehdidine karşı demokratik uygulamaların ortaya konulması
• Her türlü terörist faaliyetlere karşı etkin mücadele,
• İhtiyaç fazlası Askerliğin para karşılığı yapılması yerine; belli koşullarda kamu hizmetine dönüştürülmesi
• Mevcut İç güvenlik Yasası Polis Devleti görünü vermektedir. İnsan haklarına aykırı uygulamaların ortadan kardırılması
• Sınır güvenliği sağlanması ve insan kaçakçılığı önlenmesi,
• Toplumsal cinnet ve şiddet hali, kadın ve çocuk cinayetleri, linç gibi hususlarda toplumu aydınlatıcı politikaların tesisi,
• Uyuşturucu ve yasa dışı ticaretle mücadele edilmesi,

Siyaset ile İlgili Hususlar;

• Seçimlerde temsilde adaletin sağlanması,
• Partilerin mali yapıları, bağışlar, denetlenebilirlik, siyasi partilere yapılan devlet desteğinin adil olması,
• Yasama faaliyetlerinde Milletvekillerinin milletin sesi olmaları ve her bir yasa üzerinde etkin katkılarının koymaları için partilerin her konuda grup kararları almamaları, (Torba Yasa, lider sultası ve biat düzeni),
• Milletvekilinin sadece kürsü dokunulmazlığın dışındaki dokunulmazlık ve ayrıcalıklarının kaldırılması, 
• Demokrasimizin gelişmesi için Doğrudan Katılımın, Saydamlığın, Denetlenebilirliğin bir kültür olarak yerleştirilmesi,
• Her vatandaşın eğitim, sağlık, sosyal haklar gibi konularda eşit faydalanması için sosyal devlet anlayışının yerleştirilmesi,
• Cumhurbaşkanının tarafsızlığının nasıl sağlanacağı hususunda yetkileri net belirlenmeli, bu konu ülke gündemini meşgul etmemeli
• Siyasi Rejim; Parlamenter sistem veya Başkanlık sistemi ne olursa olsun kuvvetler ayrılığı (Yasama, Yürütme Yargı) ilkesinin etkin sürdürülmesi
• Uluslararası ilişkilerde ekonomik ve siyasi işbirliğinin barışçıl ve karşılıklı menfaatler çerçevesinde sürdürülmesi
• Yargıda, Türk Silahlı Kuvvetlerde, Eğitimde, Sağlıkta, Emniyette, v.s kurumlarımızda bozulmuş kamu düzeninin yeniden tesisi,
• Yabancı göçmen sorunu, mülteci hakları ve sığınmacı kabul politikasının gözden geçirilmesi (Suriye ve Irak)

Bilgin AKBAL

Elektrik Yük.Müh.