Eski Yerleşim Yerlerinde Elektrik Kesintisi Sebepleri

Yerel Seçimlere yönelik adayların bölgelerine ilişkin sorunları tespit edip, ihtiyaca yönelik proje üretmeleri ve sahada bu projelerini halka anlatıp görev talep etmeleri çok önemli bir çalışma olmaktadır. Bu bölge halkının sorunları ve çözüm yollarını konuşulmasına da vesile kılmaktadır. 

Günümüzde ülkemizin çeşitli deprem fay hatları üzerinde olmasından dolayı başta kentsel dönüşüm olmak üzere, trafik sorunu, çalışan aileler için kreş, sosyal ve kültürel alanların geliştirilmesi ve yoksullukla mücadele v.b. konularına yönelik sorunlara yönelik çalışmalar öne çıkmaktadır. Şişli İlçemizde de bu sorunlarının başında yapı stoğunun %90’nın 2000 öncesi binalardan oluşması, trafik sorunu dolayısıyla kentsel dönüşüm öne çıkarmakla birlikte ilçede yaşanan bir başka sorunun da elektrik kesintisi olduğu ifade edilmektedir.

Elektrik kesintisi sorunu Şişli’de neden olur? Sorunun neden kaynaklandığına bakacak olursak; Şişli gibi eski yerleşim bölgeleri olan Fatih, Beşiktaş, Eyüp, Bayrampaşa, Zeytinburnu, Güngören, Esenler, Kadıköy, Üsküdar gibi ilçelerimizde 1970 Yılların başında yapılan binalardaki dairelerde elektrikle çalışan; aydınlatma lambaları, ütü, radyo, buzdolabı gibi cihazlardı. Televizyon evlere yeni girmeye başlamıştı. Binalarda ortak kullanım alanında ise merdiven aydınlatması ile sınırlıydı. Mutfaklarda Fırınlı ocaklar olmadığından mahallelerimizde ekmek fırınlarına yemek, börek ve tatlılar tepsileri içinde götürülür pişirilirdi. Genel olarak apartmanlarda asansör, hidrofor ve uydu sistemleri bulunmamaktaydı. Binaların elektrik talepleri de bugüne göre çok çok düşük kalmakta idi.

1970 yıllardan başlayarak aydınlatmanın yanında derin donduruculu buzdolapları, kurutmalı çamaşır makinası, bulaşık makinası, mikro dalga, elektrikli kahve makinası, mikser, elektrikli su ısıtıcısı, fırınlı ocaklar, ocak üstü aspiratör, televizyon, müzik sistemleri, klima v.b. elektrikli cihazların kullanımı yıldan yıla artmıştır. Önümüzdeki dönemde elektrikli araçların şarj edilmesi, İklim değişikliğine yönelik çalışmalar kapsamında doğalgaz yerine mutfaklarımızda elektrikli ocaklar kullanılacak (Günümüzde yüksel katlı binalarda mutfaklarda doğalgazlı ocaklar yerine elektrik ocaklar kullanılmaktadır.) ayrıca ısıtma sistemleri de elektrikli ısı pompaları ile yapılacağından elektrik kullanımları da konutlarda artışı devam edecektir. 

Değişen ihtiyaçlar ve gelişen teknoloji her ne kadar tasarruf odaklı ilerlese de bu teknolojilere ve konfor isteklerine bağlı olarak meskenlerde kullanılan elektrikli cihazlara olan talebin artması sonucu yeni projelerde yapılan hesaplamalara baz olan güç talebi de yıllara göre artış göstermiştir. 1970 lerde 6 kW olan talep gücü 30 kW’ların üzerine çıkmaktadır.

Türkiye Elektrik İletim A.Ş.’nin yayınladığı yukarıda yer alan tablodan da görüleceği üzere 1975 yılında kişi başı 334 kWh olan elektrik tüketimi yıllara göre artış göstermiş 2022 yılına geldiğimizde 3360 kWh olarak 10 misli artmıştır. 

Yaşamın her alanında kullanmakta olduğumuz elektrik enerjine olan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Bu ihtiyaçların göstergesi olarak da ülkelerin gelişmişlik düzeyleri kişi başına kullanıldıkları elektrik enerjisi ile ölçülmesi de önemli bir referans olarak kabul görmektedir. Gelişmiş ülkelerde kişi başı elektrik tüketim aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere farklılık göstermektedir.

Geçmiş yıllarda binaların yapıldığı tarihlerdeki tasarımdaki ihtiyaçlar ile günümüzde değişen ihtiyaçlar ve gelişen teknolojiler her ne kadar tasarruf odaklı üretilmiş olsalar da yeni ve konfora dayalı mevcut güçlere olan talep miktarları da kademeli olarak arttırmıştır. Bu konfora dayalı ihtiyaçlar eş zamanlı kullanıldığı zaman;
Sabah işe gidiş ve akşam iş dönüşü saatlerinde elektrikli cihazların tüm kullanıcılar tarafından benzer saatlerde çalışması,
Sıcakların yoğun hissedildiği yaz aylarında soğutma için kullanılan klimaların eş zamanlı kullanılması,

Bu yüksek artışlar mevcut Ana Dağıtım tarafında kullanılan trafolar ile binaları besleyen ana kablolar, bina içi kablolar, sigortalar yetersiz kalmıştır.  

Eskiden düşük talebe uygun olarak tasarlanmış binalarda da tesisata bakılmaksızın konfora ve ihtiyaçlarımızı yönelik elektrikle çalışan cihazların yaygınlaşması enerji ihtiyacının artması ana trafo ve binaya gelen ana besleme kablosunun aşırı yüklenmesi sonucu elektrik kalitesinde bozulmalara, elektrik kayıplarına, sayaç panolarında, trafo merkezlerinden evlere gelen sokaklarda toprak altındaki kablolarda arızalara, ısınıp yanmalarına sebep olmaktadır.

Bina ve Site Yöneticilerinin Yapması Gereken Çalışmalar 

Sitelerde ortak kullanımlar için kompanzasyon sistemlerinin kurulması, 
Mevcut yaşlı binalar dönüşüme girmeyecek ise ilave gelen yükler ve gelebilecek yükler göz önüne alınarak yük tahminleri yapılarak projelerinin yenilenmesi ve ayrıca projeye uygun iç tesisatın yapılması
Site ve Binaların 5 senede bir elektrik tesisatlarının kontrol edilmesi ve iyileştirmelerinin yapılması, 
Binaların topraklamalarının her yıl ölçülerek raporlanması,

Elektrik Dağıtım Sistemlerinde Yapılması Gereken Çalışmalar

Elektrik kalitesinden ödün vermeden abonelere/vatandaşlara sıkıntı yaşatmadan bu yüksek güçlerin teknik anlamda sağlıklı temiz ve kesintisiz elektrik kullanımının / tüketiminin sağlanabilmesi için bu yük artışlarına bağlı olarak Dağıtım Sistemlerinde iyileştirmeleri için; 
Kentsel planlama yapılması 
Mevcut yeraltı A. G. sistemlere irtibat ve entegrasyonu içinde, hat sonları ve tüm ana branşmanlara ayrılabilir baralı box sistemleri tercih edilmesi,
Mevcut trafo merkezlerine ilave olarak yeni trafo merkezlerinin tesis edilmesi,
Kasım 2002 de kuvvetli akım yönetmelikle zorunlu hale gelen açık tip Y.G hücrelerinin Tip Testli hücrelerle değiştirilmesi 
Havai hatların yeraltı dönüşümlerinin yapılması

SONUÇ: 

Su ve Isınma gibi Elektrik enerjisi de İnsan yaşam döngüsü içinde önemli bir yere sahip olduğundan, kamusal kesimlerin denetiminde üretilmesi, iletilmesi ve dağıtımının standartlara uygun olarak en ucuz hale getirecek politikalar geliştirilmelidir. 
Yaşlı binalar dönüşüme girmeyecek ise ilave gelen yükler ve gelebilecek yükler göz önüne alınarak yük tahminleri yapılarak projelerinin yenilenmesi ve ayrıca projeye uygun iç tesisatın yapılması
Elektrik enerji dağıtım sistemlerinde yapılacak iyileştirme çalışmaları ile enerji kayıplarının önüne geçerek maliyetlerin düşülmesinin sağlanması,
Site ve Binaların 5 senede bir elektrik tesisatlarının kontrol edilmesi ve iyileştirmelerinin yapılması gerekmektedir.

Bilgin AKBAL
Elektrik Yüksek Mühendisi